بررسی بیوسیستماتیکی جنس calomyscusو زیر گونه های گونه nesokia indica در ایران با استفاده از ریخت سنجی هندسی

هامستر دم دراز (calomyscidae) خانواده کوچکی از جوندگان است و طبق جدیدترین رده بندی ارائه شده دارای 8 گونه در جنس هامستردم دراز (calomyscus) می باشد. تاکنون در ایران 5 گونه هامستر دم دراز گودوین (‍(c. elburzensis، هامستر دم دراز کوه های زاگرس (‍c. bailwardi)، هامستر دم دراز نجیب ( c. grandis)، هامستر دم دراز یورار ‍c. urartensis)) و هامستر دم دراز هاتسون (c. hotsoni) گزارش شده است. همچنین جنس nesokia از نظر سیستماتیکی در خانواده muridae قرار می گیرد. این جنس در ایران شامل یک گونه به نام موش ورامین (nesokia indica) می باشد. موش ورامین زندگی زیر زمینی دارد و به علت داشتن ساختار لانه بسیار پیچیده شناسایی آن به سادگی امکان پذیر نیست . از سوی دیگر شناسایی آن برای مبارزه و کنترل این جونده بسیار مهم است . هدف از این تحقیق، بررسی جدایی گونه های جنس calomyscus و تغییرات درون گونه ای گونه موش ورامین در ایران با استفاده از روش ژئومتریک مورفومتریک بود. بدین منظور 75 نمونه calomyscus از 11 منطقه (خواجه مراد، آق دربند، تندوره، تربت جام، دشت بجنورد، یزد، تهران، کرمان، گنو، سراوان و شیراز) و 71 نمونه nesokia از 7 منطقه (بمپور، بجنورد، فردوس، طبس، تربت جام، مشهد و گرگان) مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعات ریخت سنجی هندسی (لندمارک آرواره پایین و خط پیرامونی دندان m/1 آرواره پایین و m1 آرواره بالا) بر روی نمونه های جنس calomyscusو گونه موش ورامین انجام شد و مطالعات مورفولوژی بر روی جنس calomyscus و کروموزومی و مورفومتریک بر روی گونه indica nesokia انجام شد. مطالعات مورفولوژیک با استفاده از آینه ترسیم انجام شد و نتایج نشان داد که جمعیت تهران (گونه grandis c.) از بقیه جمعیت ها جدا می شود. مطالعات انجام شده توسط ریخت سنجی هندسی (لندمارک و خط پیرامونی) در این جنس نشان داد که گونه هامستر دم دراز نجیب c. grandis و هامستر دم دراز هاتسون c. hotsoni از سایر گونه ها جدا می شوند و دو گونه هامستر دم دراز گودوین (‍(c. elburzensis، هامستر دم دراز کوه های زاگرس (‍c. bailwardi) هم پوشانی دارند. مطالعه کاریوتایپ نمونه ها با روش شستشوی مغز استخوان نشان داد که تعداد کروموزومها گونه indica nesokia 42 عدد است و تعداد بازوهای کروموزومی در نرها و ماده ها 58 عدد می باشد. مطالعات مورفومتریک این گونه با بررسی 23 صفت جمجمه ای و دندانی نشان داد که 12 صفت اختلاف معنی دار دارند. نتایج بدست آمده بر اساس مطالعات مورفومتریک بیانگر آن است که جمعیت indica nesokia جنوب شرق ایران (بمپور) از سایر جمعیت ها جدا می شود. همچنین نتایج حاصل از مطالعات ریخت سنجی هندسی (لندمارک (landmark) و خط پیرامونی) این گونه در تایید نتایج مورفومترک سنتی نشان داد که جمعیت جنوب شرق ایران (بمپور) از سایر جمعیت ها جدا می شود.